Fortune 500 Türkiye şirketlerinden TÜPRAŞ, 2021 yılında 200 milyon dolarlık yatırım ve 26-27 milyon ton üretim planlıyor. Enerji verimliliği alanındaki fırsatları yakından takip eden şirketin gündeminde ABD ve Avrupa’da faaliyet gösteren yeni teknoloji şirketlerine yatırımlar yaparak, geleceğin işlerini ya- kından takip etmek ve rekabet günücü artırmak yer alıyor.
BEGUM NUR ALKIŞ
Covid-19 gölgesinde geçen 2020 yılında petrol ürünlerine olan talep büyük oranda azaldı. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)’ya göre, küresel ham petrol talebi 2020 yılında günde ortalama 8,8 milyon varil düştü. Böylelikle talep, 2013 yılı seviyesinin de altına indi. Ürün bazında talepte yaşanan kaybın yüzde 90’dan fazlasının benzin, jet yakıtı ve motorinden geldiğini ve en ciddi kaybın ise yüzde 40 ile jet yakıtında gerçekleştiğini söyleyen TÜPRAŞ Genel Müdürü İbrahim Yelmenoğlu, salgının Büyük Buhran’dan bu yana en derin daralmaya yol açtığını söylüyor.
Sektördeki düşen talebe yönelik değerlendirmede de bulunan Yelmenoğlu, 2020 yılına 66,1 dolar/ varil seviyesinden başlayan gösterge ham petrol fiyatlarının, ocak ayında Çin’in salgını Dünya Sağlık Örgütü’ne bildirmesinin ardından düşüş eğilimine girdiğini belirtiyor. ABD ve Avrupa’nın salgının merkez üssü olmasıyla, küresel talep kaybının zirve yaptığını da sözlerine ekleyen Yelmenoğlu, “OPEC+ ülkeleri Rusya ve Suudi Arabistan arasında anlaşmazlık çıkması, piyasada ilk defa ‘arz – talep’ şokunun aynı anda yaşanmasına neden oldu. Bu yüzden brent petrol 13,2 dolar/varil seviyesine kadar geriledi” diyor.
Talepteki asimetrik düşüşlerin, tüm rafinerileri üretim kompozisyonlarında önemli değişiklikler yapmaya zorladığını söyleyen Yelmenoğlu, uzmanların 2025’e kadar devam etmesi beklenen yeni rafineri açılışları ve yavaş toparlanan talep nedeniyle, yaklaşık 2 milyon varil/günlük kapasitenin daha gelecek iki yıl içinde kapanma kararı almasını beklediklerini sözlerine ekliyor. Talebin çöktüğü ve kârlılığın negatife döndüğü rafinaj tarihinin en kötü yılını geride bırakırken, finansal riskleri, disiplinli ve dinamik bir anlayışla yönettiklerini söyleyen Yelmenoğlu, “Türkiye dünya talebinin çok ciddi gerilediği bu dönemde olumlu olarak ayrışan nadir pazarlar arasında
yer alıyor. TÜPRAŞ olarak bu dönemde özellikle nakit akışımızda ciddi iyileşmeler sağladık. Tüm yükümlülüklerimizi yerine getirerek negatif şoklara karşı direncimizi gösterdik” diyor.
Pandemi ile tüm rafinerilerinde optimizasyona öncelik veren ve “COVID-19 TSE Güvenli Üretim Belgesi” alan TÜPRAŞ, 2020 yılında yüzde 82 kapasite kullanımı, 23,4 milyon ton üretim ve 19,8 milyon tonu yurtiçi olmak üzere toplam 24,5 milyon ton satış gerçekleştirdi. Şirket, farklı türlerde ham petrol işleme kabiliyeti ve genişlettiği ham petrol tedarik havuzunun da desteğiyle en uygun şarj kompozisyonu oluşturacak şekilde, 11 ülkeden 18 çeşit ham petrol alımı yaptı.
TÜPRAŞ’ın finansal performansına yönelik İş Yatırım Analistlerinden Mustafa Küçükmeral, şirketin 2020 yılı dördüncü çeyrek finansallarında yıllık bazda yüzde 102 büyüme ile 376 milyon TL’lik net kâr açıkladığını ve net kâr rakamının, piyasa beklentisinin (316 milyon TL) üzerinde geldiğini belirtiyor. 2021 yılına ilişkin beklentilerini KAP’ta paylaşan TÜPRAŞ, 26-27 milyon ton üretim ve satış hacmi, yüzde 90-95 aralığında kapasite kullanım oranı ve 200 milyon dolar yatırım harcaması planlıyor.
TEKNOLOJI GIRIŞIMLERINE YATIRIM GÜNDEMDE
Endüstri 4.0 trendleri, TÜPRAŞ’ın üretim süreçlerinin temel yapısında bulunuyor. Üretim faaliyetlerinden toplanan verileri, petrolü işler gibi işleyip yapay zeka algoritmalarıyla kârlılıklarını ve sürdürülebilir yapılarını koruyacak projeler ortaya çıkardıklarını söyleyen Yelmenoğlu, “ODTÜ ve İTÜ Teknokentleri bünyelerinde ‘Data Analitik Merkezleri’mizi açtık. Rafinerilerimize değer katacak projeleri hayata geçirmeye başladık. Amacımız; dünyanın en iyi data analitik birimine sahip rafinerilerinden biri olmak” diyor. Benzer şekilde girişimciliği ve yenilikçiliği harekete geçirecek yeni bir organizasyonel yapı oluşturan TÜPRAŞ, şirket içi girişimcilik programıyla şirket dışında gelişen yeni teknoloji ve iş modellerine ulaşmak üzere; hızlandırma programları, yarışmalar ve diğer girişimcilik faaliyetlerinde yer alıyor. Şirket startuplar ile ilgili iş birimlerini bir araya getirerek, yeni girişimlere ilk kullanıcı oluyor ve teknik destek sağlıyor. TÜPRAŞ ayrıca Ar-Ge Merkezi’nin hayata geçirdiği “12 Avrupa Ufuk 2020” projesiyle toplam 6 milyon euro destek almaya hak kazandı.
Emerald ile yakın zamanda iş birliği yapan TÜPRAŞ, Emerald Technology Ventures’ın endüstriyel inovasyon fonu olan Emerald Industrial Innovation Fund’a yatırımcı olarak dahil oldu. TÜPRAŞ enerji dönüşümüne katkı sağlamak, rekabet gücünü artırmak ve geleceğin işlerini yakından takip etmek amacıyla ABD ve Avrupa’daki yeni teknoloji startup şirketlerine yatırım yapmayı hedefliyor. Enerji, su, ileri malzeme ve endüstriyel bilişim teknolojileri alanlarında Zürih, Toronto ve Singapur ofisleriyle faaliyet gösteren Emerald, bugüne kadar 660 milyon dolar’ın üzerinde varlık yönetimi ve 60’dan fazla yeni teknoloji şirketine yatırım yaptı.
İşbirliğine ilişkin görüşlerini paylaşan Yelmenoğlu, “30 milyon ton ham petrol işleme kapasitemizle, Avrupa’nın yedinci büyük rafinerisi konumundayız. Modern rafinaj faaliyetleri teknolojik olgunluğa erişmiş ham petrol işleme proseslerini içermekle beraber; veri analitiği, nano teknoloji, robot uygulamaları, IoT gibi yeni teknolojilerden faydalanmayı da gerektiriyor. Emerald iş birliğimizle de yurt dışında faaliyet gösteren yeni teknoloji şirketlerine ulaşarak yatırımlarımızı artırmayı ve çeşitlendirmeyi planlıyoruz” diyor.
SON 10 YILDA SÜRDÜRÜLEBILIRLIĞE 1 MILYAR DOLAR YATIRIM
Sürdürülebilirlik faaliyetleri TÜPRAŞ’ın 2021 yılında da önemli gündem maddelerinden birini oluşturuyor. Enerji üretimini çeşitlendirmeye yönelik alternatiflerle ilgilenen şirket, enerji verimliliğinde dünyanın en iyi rafineleri arasına girmeyi hedefliyor. Enerji verimliliği alanındaki her türlü gelişmeyi yakından takip ettiklerini belirten Yelmenoğlu, Batman rafinerilerinde devreye almayı planladıkları 2 MW kurulu güce sahip güneş enerjisi santraliyle, rafinerinin anlık elektrik ihtiyacının tamamını güneş enerjisi ile sağlamayı planladıklarını söylüyor. Şirketin Ar-Ge faaliyetleri kapsamında CO2 konusundaki çalışmaların yoğun şekilde devam etmesi planlanıyor.
TÜPRAŞ’ın son 10 yılda sürdürülebilirlik adına yaptığı toplam yatırım tutarının 1 milyar doları aştığını söyleyen Yelmenoğlu, 2020 yılında hayata geçirilen 30 enerji verimliliği projesiyle, 71 bin hanenin yıllık elektrik tüketimi kadar tasarruf sağladıklarını ve CO2 salınımını 40 bin ton azalttıklarını sözlerine ekliyor. Tüm rafinerilerinde son beş yılda 102 milyon metreküp atık suyu geri kazanarak yeniden kullanan TÜPRAŞ, işlediği ham petrol başına ham su tüketimini ise yüzde 23 oranında azalttı. Şirket ayrıca İzmit rafinerisinde Sapanca Gölü’nden endüstriyel su kullanmıyor, atık su ünitesinde maksimum oranda geri kazanım sağlayarak suyu yeniden kullanıyor.
Şirketin sürdürülebilirlik temelli üretim politikasının merkezinde, “Birlemiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları” yer alıyor. Sürdürülebilirliği tedarik zincirinden, satış sonrası operasyonlara kadar tüm süreçlerine entegre ettiklerini söyleyen Yelmenoğlu, “Atık yönetimi anlamında atık miktarının azaltılmasını ve atıkların kaynağında ayrıştırılarak geri kazanılmasını amaçlıyor, döngüsel ekonomiye katkı sağlıyoruz. Rafinerilerimizde su tüketimini azaltan atık suyun yeniden kullanıldığı uygulamalarla su kaynaklarını koruyor; geri kazanım yatırımımızla İzmit rafinerimizin temiz su ihtiyacını atık su geri kazanımıyla karşılıyoruz” diyor.
TÜPRAŞ’ın 2020 yılı işe alımlarının yarısını kadınlar oluşturuyor. Ar-Ge bölümünün ise yüzde 67’sinde kadın çalışanlar
yer alıyor. Ağırlıklı olarak erkek egemen görülen enerji sektöründe eşitlikçi ve kapsayıcı bir iş ortamı oluşturmak hedefiyle hareket eden şirketin vizyonu ise “Eşitlik İçin Enerjimiz Bitmez”. “HeforShe” hareketinin destekçisi olan TÜPRAŞ ayrıca çağdaş sanat alanında Arter olmak üzere eğitim, spor ve kültür- sanat dallarındaki sponsorluklarıyla toplumun gelişimine katkıda bulunmayı amaçlıyor. Şirket, Millî Eğitim Bakanlığı ve Temel Eğitim Genel Müdürlüğü iş birliği ile “Enerjimiz Geleceğe; Kodluyorum, Modelliyorum, Üretiyorum” toplumsal sorumluluk projesini de yürütüyor. Proje ile çocukların erken yaşta teknoloji ve dijital eğitime erişimlerini artırmak ayrıca araştıran, üreten, yenilikçi düşünen ve problem çözen yeni nesiller yetiştirmek amaçlanıyor.