Ukrayna’nın doğusundaki çatışmaları geçici olarak durdurmayı amaçlayan Minsk anlaşmasının temel işlevi taraflara zaman kazandırmak olacak. Anlaşma hayata geçerse ayrılıkçıların ilerleyişi şimdilik duracak.
Kiev hükümeti, kağıt üzerinde toprak bütünlüğünü korumaya devam edebilecek. Ancak ayrılıkçılar, silah gücü, hakim oldukları topraklar ve tek taraflı ilan ettikleri otonom yapıları fiilen devam ettirebilecek.
Almanya, Fransa, Ukrayna ve Rusya liderleri tarafından Ukrayna konusunda varılan anlaşmada, tarafların kendi politikaları açısından kazanımlar bulunuyor.
Anlaşma gereği, çatışma bölgelerinin ağır silahlardan arındırılması ve yabancı savaşçıların ülkeyi terk edecek olması, çatışma alanlarındaki sınır güvenliğinin yeniden Ukrayna güçleri tarafından sağlanacak olması ve esir değişimi üzerinde varılan uzlaşma, Ukrayna’nın kazanımları olarak öne çıkıyor.
Anlaşmadaki, Ukrayna yönetiminin parlamentonun eylülde aldığı Donetsk ve Lugansk’a ‘özel statü veren’ kararını uygulama zorunluluğu ise ayrılıkçılara bölgedeki hakimiyetlerini devam ettirme imkanı getirecek.
Rusya, anlaşmayla AB’den gelecek yeni yaptırımların şimdilik önüne geçerken, Avrupa ise Rusya’nın Ukrayna’nın doğusu üzerindeki baskısını mevcut şartlar altında sınırlandırmış görünüyor. Ancak bölgedeki şartlar göz önünde bulundurulduğunda, anlaşmanın sahada uygulanabilmesinin zorluğu ve zaman sorunu dikkati çekiyor.
Anlaşmanın uygulanması halinde Ukrayna’nın doğusunda tampon bölge oluşturulması amacıyla 50 kilometre genişliğinde bir hattın ağır silahlardan arındırılmasıyla her iki taraf cephe hattından geri çekilmiş olacak. Ayrıca, ülkedeki tüm yabancı savaşçıların Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) kontrolünde ülkeden çıkarılacak olması da ayrılıkçıların sayısını azaltacak.
Diğer taraftan esir ve tutukluların serbest bırakılması ya da takas edilmesi yoluyla ayrılıkçıların elinde bulunan çok sayıdaki Ukrayna askerinin ailesinin yanına dönecek olması, Ukrayna kamuoyuna moral verecek. Bu noktada doğudaki çatışmaların simgesi haline gelen ve Rusya’da tutuklu bulunan kadın pilot Nadejda Savçenko’nun serbest bırakılmasının, bu olumlu etkiyi artıracağı tahmin ediliyor.
Anlaşmanın şartlarının yerine gelmesi halinde, çatışma bölgesindeki devlet sınırının tamamının Ukrayna ordusu tarafından kontrol edilecek olması, devletin ayrılıkçılar üzerindeki kontrolünü tekrar tesis etmeye yarayacak bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
Ayrılıkçıların kazanımlarıı
Anlaşmada, ayrılıkçıların “bağımsızlık ya da tam özerklik” gibi talepleri yer almasa da Donetsk ve Luhansk bölgelerinde yerel seçim modeli üzerinde görüşmelere başlanması önemli görülüyor.
Bu çerçevede, “en geç 30 gün içinde Ukrayna Meclisi’nin, 19 Eylül’de kabul edilen Donetsk ve Lugansk’a ‘özel statü veren kanun’ maddesini uygulama” zorunluluğu ayrılıkçılara bölgedeki kontrollerini bir şekilde devam ettirmeleri imkanını sağlayacak.
Ayrıca, 2015 sonuna kadar Lugansk ve Donetsk’in özel durumunu gözeterek yerel yönetimlere genişletilmiş haklar sağlayacak anayasal reformların yapılması maddesiyle ayrılıkçıların bölgedeki etkinliği sürecek.
Anlaşmayla bölgeye insani yardımların yoğun şekilde sağlanması sayesinde bölgede hayatın normale dönmesi sağlanabilecek. Bu noktada anlaşmada yer alan, “Kiev ile doğu bölgeleri arasında sosyal ve ekonomik bağların tam olarak yeniden kurulması için model geliştirilmesine dair” madde, çatışma bölgelerinde ekonominin ve sosyal hayatın yeniden düzene girmesi açısından faydalı olacak.
Ayrıca, doğu bölgelerinin Ukrayna hükümetinin daha önce aldığı karar doğrultusunda ortaya çıkan ekonomik ve sosyal izolasyonu kısman kalkacak.
Temkinli yaklaşım
Minsk’te çarşamba akşamı başlayan ve sabaha kadar 14 saat boyunca süren görüşmelerin ardından bir anlaşma üzerinde uzlaşmaya varılmasına rağmen tarafların temkinli yaklaşmaları dikkati çekiyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko, anlaşmanın uygulanmasının zorluğuna işaret ederken, Batılı liderler de anlaşma hakkında temkinli açıklamalar yaptı.
Özellikle 14 gün içinde 50 kilometre genişliğindeki bir hattın ağır silahlardan arındırılmasının belirlenen takvimde ve istenilen düzeyde olup olmayacağı merak ediliyor.
Ukrayna meclisinin Donetsk ve Lugansk’a ‘özel statü veren kanunu’ 30 gün içinde uygulamasının bu süre içinde bölgede yeni olumsuz gelişmelerin ortaya çıkması durumunda nasıl sağlanacağı soru işareti.
Ayrıca, anayasal reformların yapılması şartı mevcut Ukrayna parlamentosunca kabul edilmesi oldukça güç görünüyor.
Kritik saatler
Diğer taraftan, ateşkes sürecinin 15 Şubat’ın ilk saatinden itibaren yürürlüğe girecek olması, ayrılıkçılar ile hükümet güçleri arasında yoğun çatışmaların devam ettiği Luhansk ve Donetsk arasındaki önemli demiryolu ağında bulunan Debaltsevo’nun durumunu daha önemli hale getiriyor.
Ayrılıkçıların, ateşkes sürecinin başlamasına kadar sürdürecekleri yoğun saldırılarla Debaltsevo’nun kontrolünü tamamen elde etme ihtimali bulunuyor. Böylece, ayrılıkçılar, kontrollerindeki Luhansk ve Donetsk arasında demiryolu bağlantısını sağlanmayı amaçlıyor.