Türkiye’de her yıl ortalama 200 bin konut yıkılıyor. 20 yılda 6,5 milyon bina yıkılıp yeniden yapılacak. Fakat yapıların yıkılmasına ilişkin ayrı bir hukuksal düzenleme yok.
“Kentsel dönüşümde yıkım faaliyetleri, herhangi bir yıkım yönetmeliği yürürlüğe girmediği için yıkım müteahhidinin inisiyatifinde yürütülüyor” diyen MTKA İnşaat Yıkım ve Enkaz Kaldırma Hizmetleri Genel Müdürü Mehmet Ali Bulut, tehlikeli atık bertarafının yapılmamasının yakın gelecekte büyük sorunlara yol açacağını söylüyor.
Geçen yıl mart ayında yıkımına karar verilen yapılarda uygulanacak işlemlerle ilgili; yıkım faaliyeti süresince alınacak güvenlik tedbirleri, yıkım metotları, hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının toplanması, geçici olarak biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, tekrar kullanılması ve bertaraf edilmesi ile ilgili usul ve esasların düzenlendiği açıklanmıştı. Aradan geçen bir yıldan uzun zamana rağmen yönetmelik resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmedi. “Yönetmelik yayımlandığında alınacak tedbirlerin yıkım maliyetlerini artırması kaçınılmaz olacak. Kentsel dönüşüm projesi bütçe planlamasında şaşma olmaması için geciktirildiğini tahmin ediyorum” diyor Bulut. Yapıların yıkılmasına ilişkin ayrı bir hukuksal düzenlemenin olmaması bir yandan da Greenpeace Akdeniz Avukatı Deniz Bayram’ın da dikkati çektiği üzere, yıkım sürecinde görevlendirilen isçilerin iş sağlığı ve güvenliğini de tehlikeye atıyor.
IWES 2012 4. Atık Teknolojileri Sempozyumu’nda düzenlenen “kentsel dönüşüm sürecinde geri kazanım ve atık yönetimi” konulu panelde konuşmacılardan MMG (Mimar ve Mühendisler Grubu) Genel Başkan Yardımcısı Kadem Ekşi, kentsel dönüşüm sürecinde mevcut yapı stokunun yüzde 50’sinin geri dönüşümünün sağlanacağını ve böylece 400 milyar doların geri dönüşümden elde edilebileceğini söyledi. Türkiye’de inşaat/yıkıntı atığı miktarı yıllık 4-5 milyon ton. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Atık Yönetimi Dairesi Başkanı Ahmet Varır kentsel dönüşümle birlikte bu miktarın ilk üç yıl boyunca yıllık 10 milyon ton; geri dönüşümle kazanılacak malzeme miktarının da yıllık 6 milyon ton olarak hesaplandığını belirtiyor.
Kentsel dönüşümün geri dönüşüm ekonomisi
- Konut olarak kullanılan, azami bin m2 inşaat alanına sahip, altı katlı eski binalarda ortalama olarak 15-20 ton arası demir, 250 kg kablo, 100 kg bakır, 350 kg çinko, 400 kg alüminyum, bin 200 kg PVC-plastik hurdası çıkıyor. Geri dönüşümle bu hurda malzemelerinden 15- 20 bin TL gelir elde edilebiliyor.
- 1 metreküp inşaat/yıkıntı atığından yaklaşık 0,60 metreküp malzeme geri dönüştürülebilir.
- Tam donanımlı ve laboratuvarlı bir asbest bertaraf ekipmanına sahip olmak yaklaşık 200- 300 bin TL’ye mal oluyor.
- Her evde ortalama dört adet floresan ampul olduğu var sayılırsa ve her yıl 200 bin konut yıkılacağına göre tedbir alınmazsa 800 bin adet floresan ampul toprağa karışacak. Bir floresanın kırılması sonucu çıkan cıva gazı ortalama 30 ton suyu kirletiyor.
- Tehlikeli atıkların arındırılması, şantiyenin çelik bariyerlerle çevrilmesi, alana yangınla mücadele ekipmanları ve ilk yardım odası kurulması, yıkımın (en üst noktadan) yıkım makinesi ile yapılması, hurda malzemelerin sınıflarına göre atık depolamaya ve sonra da geri dönüşüm için izabe tesislerine gönderilmesinin maliyeti 40 bin lira.