Belli başlı üç Avrupa ülkesi Fransa, Almanya ve İngiltere ABD yaptırımlarını baypas ederek İran’la ticaret yapmak için özel bir ödeme sistemi olan SPV (Special Purpose Vehicle) yani Özel Maksatlı Vasıta INSTEX’in kuruluşunu resmi olarak duyurdular. Peki bu sistem nedir ve nasıl işleyecek?
- SPV nedir?
- INSTEX (Instrument for Supporting Trade Exchanges) adlı SPV Avrupalı şirketlerin ABD yaptırımlarının oluşturduğu duvara çarpmadan İran’la ticaret yapmalarını sağlayacak olan bir ödeme mekanizması.
AB İran Nükleer Anlaşması’nı korumak amacıyla 1996 yılı tarihli Engelleme Statüsü’nü güncelledi; bu anlaşmanın amacı ABD’nin Küba, İran gibi ülkelere uyguladığı yaptırımların etkilerini dengelemekti.
İran’la ilgili SPV ise anlaşmayı korumaya yönelik bir başka girişim.
- SPV’ye niçin gerek duyuluyor?
- SPV İran, Çin, Rusya, İngiltere, Almanya, Fransa, AB ve daha sonra ABD tarafından imzalanan İran Nükleer Anlaşması’nı korumayı amaçlıyor. ABD Başkanı Donald Trump daha sonra 2018 yılında Washington’un tek taraflı olarak anlaşmadan çekildiğini duyurdu.
Avrupalı şirketler petrol gibi yaptırımlar kapsamındaki ürünler için İran’la ticaret yapmak istediklerinde, SPV’yi kullanmadıkları takdirde Washington’un cezalandırıcı önlemleriyle karşı karşıya kalacaklar.
- INSTEX nerede ve kimlerden oluşuyor?
- INSTEX’in merkezi Almanya’nın yönetiminde Paris’te yer alacak. İran resmi haber ajansı IRNA’ya göre, SPV’nin başında eski Commerzbank direktörü, Alman Per Fischer bulunacak.
- Nasıl işleyecek?
- SPV AB ila İran arasında barter ticaret anlaşması gibi bir işleyişe sahip olacak; bir tür sanal “kredi” de para birimi işlevini görecek. İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Araghchi bu ticaret formülünün işlerlik kazanabilmesi için İran’ın bir tür aracı bir şirket kurması gerektiğini belirtti. SPV aracılığıyla ticari işlemlerin ne zaman başlayacağı kesin değil. Teknik çalışmaların aylarca sürebileceği kaydediliyor.
- SPV’ye hangi ülkeler erişebilecek?
- SPV ilk başta AB şirketlerini ABD yaptırımlarından korumak için tasarlandı ancak resmi açıklamada başka ülkelerin de katılımına izin verilebileceği kaydedildi.
-Nasıl kontrol edilecek?
Yeni sistem, kara para aklama ve teröre desteğin önlenmesi gibi konularda AB/BM standartlarına uyacak.
-ABD’nin tepkisi…
ABD İran’a yönelik yaptırımları delecek her türlü girişim ve mekanizmayı “yakından” takip ederek, bu doğrultuda adım atacak olan ülkeleri “cezalandırmak”la tehdit ediyor.
Rusya ve İran, karşılıklı hesaplamalarda dolardan vazgeçti
Rusya’nın İran Büyükelçisi Levan Djagaryan, Rusya ve İran’ın işbirliği çerçevesinde dolardan hemen hemen vazgeçtiklerini belirtti.
Diplomat, ülkelerin Rus rublesi, İran riyali ve acil ihtiyaç durumunda euroya güveneceklerini bildirdi.
Djagaryan yaptığı açıklamada “Bu zor bir iş, ancak yine de, iki ülkenin bankacılık yapılarının belirlenen hedeflerin başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli potansiyele sahip olduğuna inanıyorum” dedi.
Büyükelçi, Rusya için İran’la ulusal para birimlerinde karşılıklı hesaplamalara geçişin hayati öneme sahip olduğunu ekledi.
Ocak ayının sonlarında ABD Maliye Bakanlığı, İran’a karşı yaptırımlarını genişleterek listeye iki İran askeri birimi, iki şirket ve iki uçak ekledi.