ABD’yle ticaret savaşının tırmanması, Pekin’in Orta Asya’yla olan bağlarını güçlendirmesini sağlıyor; Çinli şirketler ABD ithalatına alternatifler ve yeni ihracat yolları bulmaya çalışıyorlar.
Nitekim, Pekin yönetiminin ABD’ye misilleme olarak enerji ithalatına yüzde 10’luk bir gümrük vergisi uygulama kararının ardından, Çinli şirketlerin yöneticilerinden oluşan kalabalık bir heyet, iş birliği fırsatlarını değerlendirmek için Kırgızistan’a gitti.
Çin, Orta Asya’da Kırgızistan, Kazakistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın önemli bir ticari ortağı ve başlıca yabancı yatırımcısı; nitekim Çin Devlet Başkanı Xi Jinping 2013 yılında Kazakistan’a yaptığı resmi ziyarette Kuşak ve Yol Girişimi’nin önemli bir kapısı olarak gördüğü bölge için kapsamlı bir altyapı programı açıklamıştı.
Pekin’de ayrıca 2023 yılında Orta Asyalı liderlerle düzenlenen toplantıda Xi, ikili yatırımları ve ticaret bağlantılarını güçlendirme sözü vermişti. Koalisyon liderlerinin haziran ayında Kazakistan’ın başkenti Astana’da yeniden bir araya gelmeleri bekleniyor.
Öte yandan, bölgeyi etki alanına alma iddiasında olan ABD ise kenara itilmiş durumda.
Asya Kalkınma Bankası’nın eski ABD elçisi ve Miken Enstitüsü’nde kıdemli üye Curtis Chin, “Orta Asya ABD’nin çok az dikkatini çeken bir bölge. Etki alanı oluşturmak için daha çok Çin ve genellikle devletin desteklediği Çinli şirketler çabalıyor. Amerikalılar bu konuda onlarla boy ölçüşebilecek konumda değil” diyor.
Çin ve Orta Asya arasındaki ikili ticaret son yıllarda düzenli olarak artarak geçen yıl 94,8 milyar dolar gibi rekor düzeye ulaştı. Bu rakam, ABD’nin geçen yıl bölgeyle olan 4 milyar dolarlık ticaret hacminin kat be kat üzerinde.
Çin bölgeye daha çok makine, elektronik, imal edilmiş ürünler ve araba satarken Orta Asya Çin’e özellikle doğal kaynaklar, önemli mineraller ve tarım ürünleri satıyor.
Öte yandan, Orta Asya ve Çin arasındaki ikili ticaret düzenli olarak büyüse de, Çin ila ABD arasındaki toplam 582,4 milyar dolarlık ticaret hacmiyle karşılaştırıldığında oldukça geride.
Devasa enerji ve tarım kaynakları olan Kazakistan’ın Çin’le olan ikili ticareti geçen yıl 43,8 milyar dolara ulaştı. Ülke, 2030 yılı için 40 milyar dolarlık bir hedef koymuştu.
Kırgızistan’ın Çin’le yıllık ticareti 22,7 milyar dolar olurken, bunu 13,8 milyar dolarla Özbekistan, 10,6 milyar dolarla Türkmenistan ve 3,86 milyar dolarla Tacikistan izliyor.
Çin’in Kırgızistan’dan ithalatı 2024 yılında 30 kat, 2025 yılının ilk iki ayında ise 60 kat arttı. Kırgız ve Çinli yetkililer bu ay başında bir araya gelerek, ikili ticareti 2030 yılına kadar 45 milyar dolara çıkarma taahhüdünde bulundular. Ayrıca sınırda yeni kontrol noktasının inşasını hızlandırma ve yeni uçuşlar ekleme planları var.
ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin menşeli ürünlere yüzde 20’lik yeni gümrük vergileri uygulamasının ardından Pekin yönetimi de ABD’den kömür, doğalgaz, pamuk ve tarım ürünleri ithalatında yüzde 15’lik ilave gümrük vergileri gündeme getirdi.
Analistler, Çinli şirketlerin Özbekistan ve diğer Orta Asya ülkelerinden pamuk ithalatını iki katına çıkarabileceğine dikkat çekiyorlar. Bölgeden pamuk ithalatı her ne kadar ABD’den yapılan ithalatın yerini tutmasa da, biraz etki edebilir. Çin 2024’ten pamuk ithalatının yüzde 35’ini ABD’den karşıladı.