İnsanlar 2011 yılında Mısır’da sokaklara döküldüklerinde protestocular sosyal adalet dışında ekmek için de slogan atıyorlardı. Buğday gibi temel gıda maddelerindeki astronomik fiyat artışları dönemin cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek’e karşı bir öfke seline neden olmuştu.
Şimdi ise Arap Baharı’nın üzerinden on yılı aşkın bir zaman geçmişken, dünyada gıda fiyatları yeniden artışta. Bu yılın başında pandemi, kötü hava koşulları tarım ve gıda güvenliğini tehdit etmeye başladı. Ardından başlayan Ukrayna krizi yalnızca buğday değil bir diğer hayati ürün olan petrol ve doğalgazın da fiyatlarını uçurdu.
Tüm bu olumsuzlukların kombinasyonu zaten artan maliyetlerden rahatsız olan insanları daha da öfkelendirerek siyasi istikrarsızlık dalgasını başlatabilir.
Nitekim Sri Lanka, Peru gibi ülkelerdeki gösteriler bu risklere işaret ediyor. Sri Lanka’da doğalgaz ve diğer temel gıda maddelerindeki yetersizlik protestoları körükledi. Peru’da ise artan yakıt fiyatlarından dolayı patlak veren gösteriler çatışmaya dönüşerek en az altı kişinin ölmesine yol açtı. Ancak siyasi kargaşanın bu ülkelerle sınırlı kalması da beklenmiyor.
Global risk danışmanlık kuruluşu Verisk Maplecroft’ta Ortadoğu ve Kuzey Afrika analisti Hamish Kinnear , “İnsanların fiyat artışlarının yol açtığı etkiyi henüz tam olarak hissettiklerini sanmıyorum” diyor.
2010 yılı sonlarında Tunus’ta başlayan ve 2011’de de Ortadoğu ve Kuzey Afrika’ya yayılan hükümet protestoları sırasında gıda fiyatları rekor seviyede artmıştı. BM Gıda ve Tarım Organizasyonu’nun Gıda Fiyat Endeksi 2010 yılında 106,7’yken, 2011’de 131,9’a ulaşarak rekor kırmıştı.
Şimdi ise durum daha da kötü. Global gıda fiyatları yeni bir rekor kırdı. FAO Gıda Fiyat Endeksi martta 159,3 puana ulaştı. Bu da şubat ayına göre yüzde 13’lük bir artışa denk düşüyor. Önemli bir buğday, mısır ve bitkisel yağ ihracatçısı olan Ukrayna’daki savaşın ve aynı zamanda önemli bir buğday ve suni gübre üreticisi olan Rusya’ya uygulanan sert yaptırımların gelecek aylarda fiyatları daha da artırması bekleniyor.
Uluslararası Tarım Kalkınma Fonu’nın başkanı Gilbert Houngho, Ukrayna’nın buğday ve mısır ihracatının yüzde kırkının Ortadoğu ve Afrika’ya gittiğini, son fiyat artışlarının zaten açlıkla boğuşan bu ülkelerdeki sosyal huzursuzluğu daha da tetikleyebileceğine dikkat çekti.
Hatta fiyat artışlarına karşı halkını koruyabilecek kaynaklara sahip daha gelişmiş ülkeler de bu sıkıntılardan muaf değil.
Yunanistan’da enflasyona karşı ücretlerinin daha da artırılmasını isteyen binlerce kişi sokaklara döküldü. Fransa’da ise hayat pahalılığıyla mücadele vaat eden aşırı sağ Marine Le Pen cumhurbaşkanlığı birinci tur seçimlerinde oylarını önemli ölçüde artırdı. Fransa Cumhurbaşkanı Macron alt ve orta gelir grubuna gıda karnesi dağıtmayı planlıyor.
Gıda fiyatları dışında enerji fiyatlarında da büyük bir artış söz konusu. Global petrol fiyatları bir yıl öncesine göre yüzde 60 arttı. Kömür ve doğalgaz maliyeti de ciddi bir artış kaydediyor. (Kaynak: cnnedition.com)