Türkiye’de AVM’ler hızla yan yana yükselirken, bu konseptle hemen hemen özdeşleşmiş olan ABD’de ise tersine bir gidişat gözleniyor.
1960’lı yıllardan itibaren tüketimin sembolü olan geleneksel “alışveriş merkezleri” artık ABD’de rüzgârı arkasına almış değil. Nitekim Amerikan basınında aylardır “AVM’ler krizde”, “Amerikan alışveriş merkezleri tehdit altında” gibi başlıklar sık sık göze çarpıyor.
AVM’leri araştıran Louisville Üniversitesi’nden David Roeelfs, “2009 yılından beri bir tek AVM bile inşa edilmedi” diyor.
CoStar Group’un verilerine göre de, ülkede 1200 AVM ‘nin yüzde 80’i işler haldeyken, yüzde 20’si ise zor durumda.
Oysa 2006’da sıkıntılı olan AVM’lerin oranı yalnızca yüzde 6’ydı. Bunun bir nedeni, online alışveriş oranının gittikçe artması olabilir.
Ayrıca bu binaların eskimesi ya da alışveriş ortamı seçeneklerinin çoğalması gibi nedenler de AVM’lerin gözden düşmelerinin nedenleri olarak gösterilebilir. Ancak uzmanlara göre asıl neden, “alışverişin tekrar kökenlerinin geldiği yere yani sokağa dönmesi.”
David Roefels, “1950’li ve 60’lı yıllarda modern olma hevesi AVM’lerin hızla çoğalmasında önemli bir rol oynadı” diyor.
Ayrıca o yıllarda otoyolların yapılması, ailelerin evlerin ve arsanın daha ucuz olduğu banliyölere göç etmeleri de bu trendi besledi. ABD’de ilk kapalı AVM olan Southdale Center 1956 yılında Minnesota’da açıldı ve tarihten sonra da 1500 AVM inşa edildi.
AVM’nin kökeni aslında sosyalist fikirleri olan Avusturyalı mimar Victor Gruen tarafından ortaya atılan, şehrin merkezinde bir tür sosyal faaliyet alanı oluşturma konseptine dayanıyor. Ancak kavram zaman içinde hızla dönüşüm geçirip, tüketime odaklandı.
AVM denilince de akla popüler kültür ve sinema geliyor. Nitekim “Geleceğe Dönüş” filminde “Doc” zaman yolculuğu yapacak arabasını AVM’de test eder. “Terminator” bir yeni yetme arayışını AVM’de yapar ve nihayet “Blues Brothers”’da, arabayla AVM’nin içinden geçildiği bir sahne vardır.
“Tüketimin katedralleri” adlı bir kitabın yazarı olan sosyolog George Ritzer’e göre, AVM’lerin düşüşe geçmesinin nedeni tüketimin azalması değil. “Tersine, tüketim artıyor ama artık farklı şekilde tüketiliyor. AVM’ler ise eğlence, zaman geçirme yerlerine dönüşüyor.”
Uzmanlara göre, AVM’lerin asıl kitlesi artık ergenlik çağındaki gençleri. Bu kitle hem alışveriş yapabileceği hem de eğlenebileceği, sosyalleşebileceği yerler istiyor. Bu da bir şekilde kapalı AVM’lerin her şeye rağmen geleceğinin olduğunu gösteriyor. Ancak tabii ki yine aralarında en işlevsel, en iyi performansı gösterenler ayakta kalabilecek.