ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, İran’ın nükleer programı konusunda hedeflenen anlaşmanın ilk aşaması için belirlenen sürenin dolmasına sadece birkaç hafta kala İran ile aralarında hala “önemli görüş ayrılıkları” bulunduğunu belirterek ABD’nin müzakerelerden çekilebileceğinin sinyalini verdi.
John Kerry, Cenevre’ye geçmeden önce Londra’da yaptığı açıklamada, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi ve ABD Enerji Bakanı Ernest Moniz’in, olası bir anlaşmanın önündeki teknik anlaşmazlıkların çözümüne destek vermek amacıyla ilk kez müzakerelere katılması konusunda, “bunun, herhangi bir şeye karar verilmek üzere olduğu anlamına gelmediği, hala önemli görüş ayrılıklarının bulunduğu” yorumunu yaptı.
Kerry, ABD Başkanı Barack Obama’nın, İran’ın müzakerelerde, nükleer programının barışçıl olduğunu kanıtlamak için yeterince çaba harcamadığı hissedilirse görüşmeleri durdurmaya bütünüyle hazır olduğunu söyledi.
ABD Dışişleri Bakanı, ABD ve müzakerelere katılan diğer beş güç olan Rusya, Çin, Fransa, İngiltere ve Almanya arasında, İran’ın, “nükleer programının barışçıl olacağını kanıtlamayı” kabul etmesi gerektiği hususunda “kesinlikle fikir ayrılığı bulunmadığını” da vurguladı.
Cenevre’deki müzakerelere, dün Salihi ve Moniz de katılmıştı. Görüşmelere, Salihi ve Moniz’in katılmasıyla nükleer müzakerelerde taraflar arasında var olan teknik sorunların çözümü için nükleer enerji konusunda hem ABD’den hem de İran’dan üst düzey uzmanlar, nükleer görüşmelerine dahil edilmiş oldu.
Cenevre’deki President Wilson Hotel’inde, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Abbas Arakçi ile ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Wendy Sherman arasında 20 Şubat tarihinde başlayan ve Avrupa Dış Eylem Servisi Genel Sekreter Yardımcısı Helga Schmidt’in de sonradan iştirak ettiği görüşmelere bugün de devam edilecek.
Görüşmelere, bugün İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ve Amerikalı mevkidaşı John Kerry dahil oluyor.
“Belirsiz ve eksik bir anlaşmayı kabul etmeyeceğiz”
İran devlet televizyonuna konuşan Zarif, dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in nükleer müzakerelerde varılacak muhtemel, “nihai anlaşmaya” ilişkin “Eğer anlaşma yapacaklarsa ‘genel ve detaylar’ konusunda aynı toplantıda karar versinler” sözlerini hatırlatarak, müzakerelerde geçici ve 2 aşamalı anlaşmaların her iki tarafın da çıkarına olmayacağını savundu. Zarif, “Nükleer müzakerelerde belirsiz ve eksik anlaşmayı kabul etmeyeceğiz. Bu nedenle, tüm konularda uzlaşma sağlanmadan herhangi bir anlaşma yapılmayacak” dedi.
İran’ın nükleer programının “tamamen barışçıl olduğunu” tekrarlayan Zarif, “İran baskı ve yaptırımlara boyun eğmeyecek. Çözüme ulaşmak için tek yol, Cenevre’de varılan geçici anlaşmanın ilkeleri temelinde İran ile müzakeredir” ifadelerini kullandı.
İsviçre’nin Cenevre kentinde 20 Şubat’ta başlayan ve dün de devam eden dışişleri bakan yardımcıları düzeyindeki müzakerelerin olumlu geçtiğini aktaran Zarif, anlaşmanın siyasi iradenin ortaya konulmasıyla sağlanabileceğini belirterek, şöyle konuştu: “Yaptırımların kaldırılması ve diğer konularda iyi görüşmeler yapıldı. Elbette henüz konular üzerinde herhangi bir anlaşma sağlamış değiliz hatta bazı konularda hala görüş ayrılıkları da bulunuyor. Batılı ülkeler, özellikle ABD ve bu ülkedeki bazı siyasi kesimler, yaptırımların kendilerinin çıkarına olduğunu düşünüyor. Halbuki yaptırımların maliyeti dışında, onlara hiçbir yararı yok. Karşı tarafın müzakerecileri fikirlerini değiştirmediği ve gerginlikten yararlanan bazı siyasi grup ve kişilere direnç gösteremedikleri sürece, bir anlaşmaya varmak çok zor olacak.”
İran dini lideri Hamaney, 8 Şubat’ta, “kötü bir anlaşmayı” kabul etmeyeceğini dile getirerek, “Anlaşma yapmamak, halkın çıkarlarıyla çelişen bir anlaşmadan daha iyidir. İran tarafı mantıklı hareket etti ancak karşı taraf şantaj yapıyor. Müzakerelerde önce ‘genel esaslar’ konusunda anlaşacağız daha sonra ise ‘detayları’ konuşacağız diyorlar. Ben bu fikri beğenmiyorum. Karşı taraftan edindiğimiz tecrübelere göre, bu detayları bahaneye vesile olarak kullanacaklar. Eğer anlaşma yapacaklarsa ‘genel ve detaylar’ konusunda aynı toplantıda karar versinler” ifadelerini kullanmıştı.
İran ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya’nın oluşturduğu “5+1 grubu” arasında yürütülen müzakereler 1 Temmuz 2015’e kadar uzatılmıştı. Nükleer görüşmelerin son toplantısı İran, İngiltere, Fransa ve Almanya dışişleri bakan yardımcılarının katılımıyla 29 Ocak’ta İstanbul’da düzenlenmişti. Cuma günü İsviçre’nin Cenevre kentinde başlayan müzakerelerin son turu, bugün de Zarif ve ABD’li mevkidaşı John Kerry’nin katılımıyla devam ediyor.