Para talebi genel anlamıyla bir ekonomi de dönen toplam para adedidir. Mevduat, fon ve menkul kıymetler gibi ekonomi enstrümanları para talebi içerisinde yerini alır.
Para talebi önemli bir olgudur. Bir ekonomi de para talebi çok yükselirse ülkede faiz oranı düşüşe geçer fakat enflasyonunda ters orantıyla yükselişi gözlemlenir. Eğer para talebi azalırsa bu sefer faizde bir yükseliş enflasyonda da o denli bir düşüş görülür. Bu durum da ürün fiyatları yükselecek üretim düşüş gösterecektir.
Merkez bankaları çeşitli nedenlerden ekonomiye politikaları gereği müdahale etmektedir. Para arzını arttırması genişletici para politikası, para arzını azaltması da daraltıcı para politikası gibi kararlar verebilir.
Merkez Bankası para arzını kontrol etmek için zorunlu karşılıklar, iskonto oranı ve açık piyasa işlemleri (APİ) gibi araçlarla piyasaya müdahale ederek para piyasasını dengede tutmayı hedefler.
Bir ülkedeki paranın değerini o ülkedeki faiz oranı göstermektedir. Bu sebeple ülkedeki para talebinin fazla veya az olması faiz oranlarının da yükselip azalmasına sebep olur. Merkez bankası kararı ile parasal genişlemeye gidildiğinde faiz oranları da aşağı doğru seyre geçer. Merkez bankaları faiz oralarıyla oynayarak dolaşımda olan parayı kontrol altında tutmaya çalışır. Aynı zamanda merkez bankasının bu kontrolleri fiyatların da aynı seviyede tutmayı hedefler. Kısa ve açık anlatımıyla merkez bankası enflasyon ve deflasyonun bir krize dönüşmemesi için para talebini ayarlar. Para arızının arttırılmasına genişleyici para politikası adı verilirken para arzının kısılmasına daraltıcı para politikası adı verilir.
Para arzının çeşitli isimlendirmeleri vardır. Ülkemizde para talebi geniş ve dar olarak iki ayrı grupta isimlendirilir.
Dar anlamda para arzı, sadece M1 şeklinde isimlendirilirken, geniş para arzı ise M2 ve M3 tanımları kullanılır.
M1 Para Arzı Tanımı
M1 para tanımı, dolaşımdaki paraya banka hesaplarında bulunan vadesiz mevduatların eklenmesi durumudur.
M2 Para Arzı Tanımı
M1 ile kıymetli maden vadeli depo hesapları, TL ve yabancı para cinsinden vadeli mevduatların toplamı, M2 para talebi tanımını oluşturmaktadır. Bu hesaplara, TCMB’dekiler de dahildir.
M3 Para Arzı Tanımı
M2 ile repo ve para piyasası fonlarının toplamı, M3 para arzı tanımını oluşturmaktadır. Repo ve para piyasası fonları, genel olarak çok kısa vadeli oldukları için her an dolaşımdaki paraya veya vadesiz mevduata dönüşebilirler.