240 milyon yıl önce yaşamış kaplumbağanın atasında kemik kanseri görülmesi, kanserin modern çağın hastalığı olduğu tezine gölge düşürüyor.
Kanser modern zamanların hastalığı olarak bilinse de, zoolojik araştırmalar durumun öyle olmadığını gösteriyor.
Nitekim eski çağlara ait bir hayvanın fosili acı bir ders ortaya koydu: Kanser çok çok eski çağlardan beri var.
Kaplumbağaların atası sayılan 240 milyon yıl önceki Pappochelys’in kanserli bacak kemiği, sürüngenler, kuşlar ve memelileri içeren amniyotlarda bilinen en eski kanser vakası.
Kuşkusuz hasta hayvan ağrının nereden geldiğini ya da sol bacağının ne zaman paralize olduğunu hiçbir zaman bilemedi. Tedavi ise tam 240 milyon yıl sonra, Almanya’daki eski bir göl yatağında bulunan kalça kemiğinde kötü huylu tümör belirlendiğinde, gelecekti.
Kanser aslında fosillerde nadiren görülür ve bundan dolayı da omurgalılardaki tarihi çok fazla bilinmemektedir. Konuyla ilgili JAMA Onkoloji’de yazan bir grup araştırmacı kalça kemiğindeki tümörü, sürüngenler, kuşlar ve memelileri içeren omurgalılardaki en eski bilinen kanser vakası olarak not etti.
Modern kanser vakaları genellikle yumuşak doku muayeneleri ya da biyopsilerde ortaya çıkar; soğuk ve katı fosillerle çalışan kanser avcılarının işi ise çok zordur. Bunu ortaya koymak için biraz da şans gerekir.
Eski insanlarda kanseri araştıran Avusturya Arkeoloji Enstitüsü’nden biyoarkeolog Michaela Binder, “geçmişteki kanser vakalarıyla ilgili araştırmalarımızda, henüz işin çok başında olduğumuzu söyleyebiliriz” diyor. “Burada, ‘Şimdi gidip eski kaplumbağalarda veya mamut fosillerinde kanseri incelemek istiyoruz’ demek söz konusu olamaz. Çünkü elimizde çok az kanıt var” diyor.
Bu kanserli kemiğin bulunması ise tamamen şanstı. Bu kemik ve üzerindeki çıkıntı Berlin’deki Ulusal Tarih Müzesi’nden paleontolog Yara Haridy’nin dikkatini çekti.
Pek çok paleontolog en temiz kalıntıları ararken, Haridy hastalık ve yaraların bıraktığı izlerin de eski memelilerin yaşamlarına dair ipuçları sunabileceğini kaydediyor. Bu tür fosilleri araştıran bilim dalına paleopatoloji deniyor; paleopatoloji modern adli ve tıbbi uygulamaları birleştiriyor.
Haridy ve ekibi kemiği radyolojik tetkik için Berlin’deki üniversite hastanesine getirdi. Kemiğin bilgisayarlı tomografi taramalarını inceleyen araştırmacılar çarpıklıkla ilgili olasılıkları içeren bir kontrol listesi hazırladılar.
İlk önce kemiğin kırık olduğu düşünüldü ancak radyolojik tetkikler bu olasılığı dışladı. Doğum anomalisi gibi diğer olasılıklar da ayıklandığında geriye hastalık seçeneği kaldı.
Ekip çalışmaları sonucunda bunun aynı zamanda insanlarda da görülen bir tür kemik kanseri şişkinliği olduğunu belirledi.
Kanserle ilgili tarih öncesi kanıtların olmaması şimdiye kadar, hastalığın sağlıksız beslenme, çevre kirliliği gibi koşullardan kaynaklanan modern bir fenomen olduğu savını destekliyordu. Ancak yeni bulgular bu tezi çürütüyor.
Kanserin Antik döneme ait bir hastalık olduğuna dair başka kanıtlar da var. Nitekim 2001 yılında bir grup Rus paleontolog Triyasik Dönemi’ne ait bir amfibyenin (hem karada hem suda yaşayan canlı) kafatasında habis bir kemik tümörü belirlemişti. (The New York Times/çev: Anahid Hazaryan)