Lif zengini bitki kenevir üretimi Türkiye’de son 16 senede 1000 kat geriledi. 2003’de özelleştirilen SEKA Taşköprü Fabrikası kenevir selülozundan kağıt üretiyordu bir zamanlar…
1961’de 10 bin 700 lif, 5 bin ton da kenevir tohumu üreten Türkiye, 2001 yılında bin ton lif, 160 ton da tohum üretti. 2014 yılına gelindiğinde ise yalnızca kenevir lifi ve tohumu üretimi yalnızca 1’er tona geriledi. Kenevir üretiminin yaygın olduğu Kastamonu Taşköprü’de SEKA’nın kurduğu kenevir selülozundan kâğıt üreten fabrika ise 2003 yılında AKP iktidarı döneminde 9 milyon 100 bin dolara MOPAK firmasına satıldı. 2002 yılından itibaren hızla inişe geçen kenevir üretimi, 2014 ve 2015 yıllarında 1 ton seviyesine indi, 2017’de ise 8 ton olarak gerçekleşti. 2001 yılında 700 hektar olan ekim alanı ise 2017’de 2 hektara düştü.
Bilimsel adı ‘Cannabaceae’ olan bitki ailesine mensup bir tür olan kenevirin bazı türlerinden uyuşturucu ve ilaç ham maddesi elde edilirken lifleri için yetiştirilen türleri ise insanlık tarihinin en eski dokuma hammaddelerinden biri olarak biliniyor. Tekstilden kâğıda, çuvaldan yelken bezine birçok alanda kullanılan kenevir bitkisinin tohumları ise kozmetik, tıp ve gıda alanında kullanılıyor. Anavatanı Orta Asya olan kenevir üretimi geçmişte Anadolu’nun önemli bir tarımsal faaliyetiydi. Ancak 1960’lı yıllarda 10 bin ton seviyesinde olan Türkiye’nin kenevir lifi üretimi, 2000’li yılların başında 1000 tona, 2014’te ise yalnızca 1 ton seviyesine geriledi.
Türkiye’nin kenevir üssü Kastamonu idi
Dünya kenevir tohumu üretimin yüzde 80’ini Fransa gerçekleştiriyor. 2017 yılında dünya kenevir lifi üretiminin yüzde 28’ini Çin’in, 25’ini Kuzey Kore’nin, yüzde 16’sını ise Hollanda gerçekleştirdi. Türkiye’de ise Kastamonu’da kurulan Kendir Sanayii Müessesesi bir zamanlar kendir elyafından sicim ve kanaviçe üretimi amacıyla 1945 yılında ivedili sanayi plânına dâhil edilerek 1949 yılında inşasına başlandı. Toprak Mahsulleri Ofisinin çuval ihtiyacını karşılayan fabrika, hammadde olarak kullanılan kendirin randıman ve kârlılığın düşük kalması nedeniyle 1953 yılından sonra, Hindistan’dan çok daha ucuz olan, kendirin muadili olarak kullanılan jüt ithal etmeye başladı. Kamuoyunda kenevir üretiminin yasak olduğu gibi bir intiba olmakla birlikte, Türkiye’de her dönem kenevir üretimi yapıldı.
Kenevir yetiştiriciliğine bir önceki yönetmelikte 18 ilde izin verildi. Yeni yönetmelikte Şanlıurfa listeden çıkarıldı. Zonguldak ilinin bölünmesi ile il olan Karabük ve Bartın listeye eklendi. Kenevir üretimi yapılacak il sayısı 19 oldu.Türkiye’de ortalama 1 dekardan 100 kilogram lif elde ediliyor. Lifin kilogramı ise ortalama 15 liradan satılıyor. Bin 500 lira gelir elde edilen 1 dekarda, 800-850 lira masraf yapılıyor. Tohum amaçlı endüstriyel kenevir yetiştiriciliğinde ise 1 dekardan 50-60 kilogram tohum elde ediliyor. Bunun kilogram fiyatı ise 25-30 liraya satılıyor. Bin 250-bin 500 lira gelir elde edilirken, gider 800-850 lira oluyor.