Türkiye Cidde görüşmeleri bildirisini imzalamadı

Suudi Arabistan’ın Cidde kentindeki görüşmelerin ardından ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Mısır, Irak, Ürdün, Lübnan’ın yanı sıra aralarında Suudi Arabistan ve Katar’ın da bulunduğu altı Körfez Arap ülkesinin, Irak ve Suriye’de önemli bölgeleri ele geçiren Sünni militanlara karşı koalisyon kurulması konusundaki desteğini aldı.
 
Kerry düzenlenen basın toplantısında, “Arap ülkeleri bu koalisyonda kritik rol oynuyor, askeri destek, insani yardım, yasadışı fonların akışının durdurulması gibi gerçekten bütün çabalarda lider bir rol” dedi.
 
Cidde görüşmelerine katılan Türkiye ortak bildiride yer almazken, üst düzey bir Türk yetkili bu kararı İslam Devleti savaşçılarının elindeki 46 Türk rehineye yönelik hassasiyetlere bağladı.
 
Yetkili, Türkiye’nin Kerry’nin Ankara’ya bugün gerçekleştireceği ziyarette koalisyonun ihtiyaçlarını görüşeceğini söyledi.
 
Şii İran ile Suriye’nin görüşmelere katılmaması Ortadoğu’da çatışmaları şekillendiren mezhep çizgilerini aşan bir ittifak kurmanın zorluğuna işaret ediyor.
 
Bildiride İslam Devleti militanlarına para akışının önlenmesi için daha fazla çaba harcanacağı belirtilirken, militanların “zulmüne” maruz kalan toplulukların yeniden ayağa kalkması için destek verileceği ifade edildi.
 
Bildiride İslam Devleti adını almadan önce Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) adını kullanan militanlar hakkında, “Taraf olan devletler IŞİD’e karşı kapsamlı mücadelede üzerlerine düşenleri yapma konusunda uzlaştı. Bunlar… IŞİD karşıtı çok boyutlu eşgüdümlü askeri harekata uygun olan düzeyde katılmak” denildi.
 
ABD Başkanı Barack Obama, dünkü toplantıdan bir gün önce Irak’ın yanı sıra Suriye’deki İslam Devleti hedeflerine de hava saldırılarının başlatılmasına izin verdiğini açıkladı.
 
ABD’li yetkililer Kerry’nin toplantıya katılan ülkelerden askeri üs ve hava sahalarını kullanmak için izin istediğini belirtti, ancak bu konular bildiride yer almadı.
 
Kerry koalisyonda yer alan ülkelerin mücadeleye kara birliği ile katılmasının söz konusu olmadığını ifade etti.
 
Suriye’deki Sünni silahlı grupları destekleyen ancak İslam Devleti’ni terörist örgüt olarak niteleyen Suudi Arabistan, Suriye’deki ılımlı Sünni silahlı gruplara eğitim tesisi sağlayarak Obama’nın İslam Devleti ile mücadele planına destek verecek.
 
Ortadoğu’daki başlıca Şii güç olan ve Suriye’de Beşar Esad yönetimini destekleyen İran ise ABD’nin başını çektiği yeni koalisyon hakkında ciddi tereddütleri olduğunu belirtiyor. İran, koalisyonun, “terörün ana sebeplerini” ortadan kaldırabileceğine dair şüpheleri olduğunu belirtirken, bundan Suudi Arabistan gibi ülkeleri sorumlu tutuyor.
 
Obama, Çarşamba günü ABD’nin İslam Devleti’ni ortadan kaldıracak bir koalisyon kuracağını açıklayarak, Ortadoğu’da neredeyse her ülkenin içinde bulunduğu savaşa karışacağını gösterdi.
 
Suriye’de Beşar Esad rejimi ile savaşan ve ülkenin önemli bir bölümünü kontrol altında tutan İslam Devleti militanlarının haziran ayında Irak’ın kuzeyi ve batısında geniş toprakları yıldırım hızıyla ele geçirmesiyle birlikte Ortadoğu’da uluslararası toplumun harekete geçmesi için baskı arttı.
 
Ellerindeki topraklarda katı İslami esaslara göre yönetim kuran İslam Devleti militanları hem Irak’taki Şii hükümetin güçleri, hem de Suriye’de Şii’liğe yakın olan Esad yönetimi ile savaşıyor. Ayrıca Suriye’de ılımlı Sünnilerin yanı sıra hem Suriye hem de Irak’ta Kürtler ile de çatışıyorlar.
 
İslam Devleti militanlar ile mücadele edecek koalisyon birbirlerini düşman kabul eden ülkelerin işbirliğini sağlamak zorunda. ABD Irak’ta Şii hükümeti desteklerken, Suriye’de Esad yönetimine karşı çıkıyor. ABD ayrıca İran’a düşman birçok Arap ülkesi ile de işbirliği yapıyor.
 
Kerry’e eşlik eden ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili, ABD’nin müttefik ülkelerden artabilecek askeri hareketliliğine müsaade etmelerini istediğini ifade ederek, “Askeri üsler veya hava sahasından geçişlerde ek ihtiyaçlar olabilir… savunma bakanları yakında bu konunun ayrıntılarını görüşecek” dedi.
 
Lübnan Dışişleri Bakanı Gebran Bassil ise Reuters’a yaptığı açıklamada işbirliğinin İslam Devleti dışındaki diğer İslami grupları kapsayacak şekilde genişletilmesi konusunda uzun görüşmeler yapıldığını ifade etti. Militan İslamcı gruplara karşı olan Birleşik Arap Emirlikleri gibi Körfez Arap ülkeleri mücadelenin genişletilmesini istiyorlar.