Türkiye’nin sosyal ve ekonomik geleceği için büyük önem taşıyan deprem yalıtımını konu alan ‘Sismik İzolasyonda Yeni Dönem’ konferansı Fortune Türkiye Direktörü Cüneyt Toros’un açılış konuşmasıyla başladı.
Konferansta ‘Yeni Bina Deprem Yönetmeliği Neler Getiriyor?’, ‘Gelişmiş Ülkelerde Sismik İzolasyon Kullanılan Binaların Tasarımı’, ‘Deprem Yalıtımlarının Geleceği;Yeni Hedefler’, ‘Başlıca Sismik İzolasyon Sistemleri’ ve ‘Türkiye’de Sismik İzolasyon Sistemleri Kullanımı’ başlıkları ele alındı.
İstanbul’da Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık (İSMEP) projesine şehrin kamu binalarının büyük deprem riski taşıdığının görülmesiyle birlikte Dünya Bankası’ndan 310 milyon euroluk kredi ile başlandığını aktaran İstanbul Proje Koordinasyon Birimi (İPKB) Direktörü Gökhan Elgin, projeye çok değerli firmaların ve akademisyenlerin katkıda bulunduğunu belirtti. Proje kapsamında fay hattına yakınlık, nüfus yoğunluğu, hasar durumu gibi kriterleri göz önüne alarak bir öncelik sıralaması belirlendiğini söyleyen Elgin, Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası ve İslam Kalınma Bankası gibi kuruluşlarla yapılan kredi anlaşmalarıyla birlikte 2 milyar euroluk bir bütçe oluşturulduğunun altını çizdi. Elgin, “Şu ana kadar Göztepe, Kartal ve Okmeydanı hastaneleriyle Marmara Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin güçlendirme ve renovasyon projesini oluşturduk” dedi.
Yeni Bina Deprem Yönetmeliği Neler Getiriyor?
Türkiye’de deprem yalıtımı ile ilgili hazırlanan yeni şartnamenin bakanlar kurulu onayıyla yakın zamanda yürürlüğe girmesini beklediklerini aktaran Türkiye Deprem Vakfı Başkanı Prof. Dr. Mustafa Erdik, şartnamede dünyada yapılan çalışmalardan faydanıldığını aktardı. En çok Amerikan şartnameleri, Japon şartnameleri, AASHTO ve MCEER’dan yararlanıldığını söyleyen Erdik, tarihi ve sanayi yapılarda yalıtımın daha dikkatli gerçekleştirilmesi ve özel şartnameler hazırlanması gerektiğini ifade etti. Yeni bina deprem yalıtımı yönetmeliği ile ilgili hazırlanan şartnamenin detaylarına değinen Erdik, örnek alınan Amerikan ve Japon yönetmeliklerine göre yapılar inşaa edilmesi için mimarlara da eğitimler verilmesi gerekeceğinin altını çizdi. Tarihi binaların sismik izolasyonunun yapılmasıyla ilgili konuşan Erdik, Fatih Camii’nde bu yöntemi denediklerini fakat teknik sorunlardan çok, ihale kanunundaki sorunların önlerine çıktığını belirtti.
Gelişmiş Ülkelerde Sismik İzolasyon Kullanılan Binaların Tasarımı
İzolasyon yapılmayan durumlarda meydana gelen deprem, nükleer gibi felaketlerde iş kesintisinden kaynaklı büyük kayıplar gerçekleştiğine değinen Miyamoto International Türkiye Ülke Başkanı Yusuf Zahit Gündoğdu, “Yüksek yapılarda deprem sonrasında mekanik, elektrik ve güç kaynaklarında kesintiler sürdürebilirlik açısından sıkıntı oluşturuyor. Sismik izolasyon depremlerin iş kesintisine sebep olmaması, bina içindeki muhteviyatın zarar görmemesi için gerekli. Özellikle veri merkezleri ve hastanelerde sismik izolasyon uygulaması maliyet açısından daha uygundur” dedi.
Gündoğdu, Türkiye’de yüksek binalara sismik izolasyon yapılmamasının nedeninin tecrübe eksikliği, maliyet yüksekliği endişesi ve işin nasıl yapılacağının tam anlamıyla bilinmemesinden kaynaklı çekinme olduğunu söyledi.
Sismik izolatörlü sistemlerin tasarım esasları ve süreçleriyle ilgili detaylı bilgiler veren Ülker Mühendislik Yüksek İnşaat Mühendisi Ömer Ülker, izolatör konseptinden ve izolatör tiplerinden bahsetti. Konvansiyonel binalar ve sismik izolatörlü binalar arasındaki sistem farklarını anlatan Ülker, izolasyon sürecinde yönetmelik eksikliği, tasarım sorumluluğu sınırları, bilgi eksikliği, üniversite onayı ve yapısal olmayan elemanlar gibi sorunlarla karşılaşıldığını aktardı.
Dünyanın en büyük sismik izolatörlü binalarının Türkiye’de yapılmaya başlandığını söyleyen Rönesans Holding Sağlık Yatırımları CEO’su Kaan Kemal Ekermen, “Sağlık Bakanlığının 1. ve 2. derece deprem bölgelerinde belirli yatak kapasitesine sahip hastaneleri sismik izolasyona mecbur tutması olası bir depremde çok büyük fayda sağlayacak” dedi. Rönesans Holding’in, Türkiye’nin Kamu Özel Ortaklıkları (PPP) hastanelerinde yüzde 32 ile pazar lideri olduğunu aktaran Ekermen, “İstanbul İkitelli’de 975 bin metre karelik bir binayi sismik izolasyonlu olarak hayata geçireceğiz. Bu bizim şu anki en büyük projemiz. Adana Projesi’nden elde ettiğimiz tecrübe ile bu projeyi de başarıyla tamamlayacağımızı umuyoruz” ifadelerini kullandı.
Deprem yalıtımlarının geleceği; Yeni hedefler
Türkiye’nin sismik izolasyon sistemlerinde yeni yeni gelişmekte olduğunu aktaran Deprem İzolasyon Derneği Genel Sekteri Dr. Cüneyt Tüzün, “Türkiye’de bu işler yeni olduğu için çok fazla yetişmiş elemanımız yok diyebiliriz. Bu iş için nasıl bir eğitim gerekiyor bunları konuşmalıyız. Artık çok büyük projeler yapılıyor o yüzden bunların tasarımlarını iyi yapabilecek kalifiye elemanlar gerekiyor. Ben yönetmelikle birlikte izolasyonla ilgili derslerin açılacağını, bölümlerin getirileceğini düşünüyorum” dedi. Yatırımcıların sismik izolasyonu fazladan maliyet olarak algılamaması gerektiğini söyleyen Tüzün, “Büyük projeler deprem yalıtımı sayesinde hasar kontrolü altında oluyor. Yatırımcıların bakış açısını bu anlamda genişletmek gerekiyor. Yalıtım yapılmadığı taktirde kayıpların daha büyük olacağını görmeleri gerek” dedi.
Tarihi binalarda izolasyon konusuna değinen İPKB Direktör Yardımcısı Yalçın Kaya, ” Tarihi binalarda izolatör uygulamasında sıkıntılar söz konusu. 1900’lerde yapılmış binalarda daha kolay uygulama yapılabiliyor; fakat bizim tarihi yerlerimize baktığımızda yerin altına girdikçe her katmandan kalıntılar çıkıyor. ‘Tarihi Yapılar İçin Deprem Risklerinin Yönetimi Kılavuzu’nun hazırlık çalışmalarına başladık. Bu proje ile kültürel miras kapsamında bulunan yapıların afet risklerinin belirlenmesi özellikle deprem risklerinin yönetilmesi, afetlere karşı korunması ve direncinin arttırılması alanında ortak bir noktada ilerlenmesi, ulusal ve uluslararası düzeyde bilgi paylaşılmı yapılmasını amaçlıyoruz” açıklamasında bulundu.
Başlıca Sismik İzolasyon Sistemleri
Sismik yalıtım prensipleri ve sismik izolasyonun faydalarını sıralayan BRISA Özel Ürünler Satış Yöneticisi Cihan Cankat Bridgestone’nun kauçuk izolatör tedarikçisi olarak Japonya’da pazar lideri olduğunu aktardı. Cankat, “Bridgestone’un kauçuk malzeme tecrübesi 80-85 yıla dayanıyor. Bridgestone halkı bilinçlendirmek için Kobe’deki test merkezinde kurulan bir yapı ile yalıtım yapılan ve yapılmayan binalar arasındaki farkları sergiliyor. Bridgestone kauçuk izolatörler kullanılarak sismik izolasyonu yapılmış binalar, 9 şiddetinde, 6 dakika boyunca gerçekleşen Tohoku depreminde dahi sıfır hasar görmüştür. Shimizu Teknoloji Enstitüsünde de kauçuk izolatörler kullanımış ve Tohoku depreminde şiddetin 3’te 1 azaldığı gözlemlenmiştir. Bridgestone’un 26 adet veri merkezi, 251 adet de hastane projesi bulunuyor” dedi.
Dünyada en çok kullanılan deprem yalıtım sistemlerinden biri olan kurşun çekirdekli kauçuk izolatörlerle ilgili bilgi veren EMKE-İnşaat ve Deprem Yüksek Mühendisi Mehmet Emre Özcanlı, “Kurşun çekirdekli kaçucuk izolatör 1976’dan beri yapı ve köprülerde kullanılıyor. Bu izolatörler büyük binalarda etkili. Tek ve iki katlı binalar için ise RoGlider denen bir sistem kullanılıyor” dedi.
İzolatörlerle ilgili dünyadan ve Türkiye’den örnekler veren Özcanlı, “Osmangazi Köprüsü, Gebze İzmir Otoyolu, Mecidiyeköy Viyadüğü, Ayazağa Kültür ve Kongre Merkezi, Gemlik Devlet Hastanesi, Manisa Şehir Hastanesi, Turkcell Gebze Data Merkezi gibi izolasyon projeleri hakkında açıklamalarda bulundu.
KAWAKIN Group, sismik koruma sistemleri ve köprülerde kullanılan izolasyon sistemlerine değinen KAWAKIN&DIS Baş Mühendisi Javier Lopez Gimenez ise ürettikleri kurşun çekirdekli kauçuk izolatörler ile viskoz amortisörleri tanıttı. Japonya’da sektörde yüzde 35 pazar payına sahip olduklarını aktaran Gimenez, Türkiye’de KAWAKIN Group’a bağlı Dynamic Isolation System şirketi ile Gebze İzmir Otobanı, Gemlik Devlet Hastanesi ve Turkcell Data Center gibi projelerde yer aldıklarını söyledi.
Türkiye’de Sismik İzolasyon Sistemleri Kullanımı
Türkiye Deprem İzolasyon Derneği ile ilgili bilgi veren Türkiye Deprem İzolasyon Derneği Başkanı Bahadır Şadan sismik izolasyonda mimari tasarım konusunun çok önemli olduğunu söyledi. Şadan, “Sağlık Bakanlığı 1. ve 2. derece deprem bölgelerinde 100 yatak ve üzeri olan hastanelerde sismik izolasyonu şart koştu. Fakat bu işin nasıl yapılacağı üzerinde iyice konuşmak gerek. Hastane işinin mimarlara çok iyi anlatılması gerek. Yalıtım yapılacak binaların tasarımına dikkat edilmesi gerekiyor. Tasarım maliyet konusunda en büyük etkiye sahip öznelerden biri. Bunun dışında elektrik ve mekanik tesisat tasarımı da göz önünde bulundurulması gereken önemli etkenlerden” dedi.
Deprem izolasyonu konusunda gelişebilmek için bazı maddelerin altını çizen Şadan bu maddeleri şöyle sıraladı;
- Farkındalık çalışmaları yapılmalı,
- Daha ekonomik ve efektif mimari planlar ortaya konulmalı,
- Yapısal sistemler tasarlanmalı,
- Yeni yönetmelikle birlikte bu konuda profesyonel eğitimlerin yaygınlaştırılmalı,
- Tüm sismik izolasyonlu yapıların envanterinin çıkarılmalı ve yerinde kontrol edilerek sertifikalandırılmalı,
- Deprem izolasyonlu yapı projeleri içim tasarım,gözerim ve kontrol hizmeti verecek bilgi ve deneyime sahip uzmanlar yetiştirilmeli,
- Üretim ve prototip testlerinin yapmak için yeterli kapasiteye sahip bağımsız laboratuvarların kurulmalı ve işletilmeli.
