Global Türk şirketleri

Son yıllarda özellikle iç pazarda güçlü hale gelen Türk şirketlerinin gücünü yurtdışına da yayma isteği dikkat çekiyor. Bazı şirketlerin ise maliyet avantajıyla çıktığı yurtdışı yatırımlarında iddialı hale geldiği görülüyor.

Bugün Türk şirketleri gerek şirket satın alımları gerekse yatırım yoluyla global arenada ses getiriyorlar, markalarıyla adından söz ettiriyorlar. İnşaat şirketlerinin gerçekleştirdiği büyük projeler ise göz dolduruyor. 

Fortune Türkiye dergisi olarak alanında dünya lideri olan Dun&Bradstreet (D&B) Türkiye ve onun kardeş kuruluşu CRIF Türkiye ile birlikte “Global Türk Şirketleri” listesi hazırladık. Şirketlerin yurtdışında üretmiş oldukları net satış tutarlarına göre hazırlanan listenin ilk sırasında 8,7 milyar TL ile Polimeks, ikinci sırasında 5,4 milyar TL ile Anadolu Efes Biracılık, üçüncü sırasında ise 2,4 milyar TL ile TAV İnşaat’ın yer aldığı görülüyor.

İnşaat şirketlerinin listede ilk 10’a damga vurduğu dikkat çekiyor. Polimeks ve TAV İnşaat’ın yanı sıra Tekfen İnşaat, Mapa İnşaat ve Sembol ilk 10’da yer alıyor. Global ekonomilerde yaşanan krizler ve bu ülkelerdeki jeopolitik risklere rağmen müteahhitlerin işlerini devam ettirdiği görülüyor. Türkiye Müteahhitler Birliği verilerine göre, Türk müteahhitlik firmalarınca 1972’den 2016 sonuna kadar 113 ülkede üstlenilen proje sayısı 8 bin 830’a ulaşırken, bu projelerin toplam bedeli 335 milyar doları buldu. Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinin başladığı tarihten bu yana üstlenilen projelerde yüzde 19,8’lik payla Rusya ilk sırada yer alırken, ikinci sırada yüzde 14,1’lik payla Türkmenistan, yüzde 8,6 payla Libya’nın üçüncü sırada yer aldığı görülüyor. 
 
SÜRDÜRÜLEBİLİR BÜYÜKLÜKTE KALACAK
Ciroya göre listede ilk sırada yer alan Polimeks İnşaat, kuruluşundan bugüne gerçekleştirdiği 133 projeyle dünyanın en büyük müteahhitleri arasında bulunuyor. Şirketin Türkmenistan’da gerçekleştirdiği anıtsal projelerinin yanı sıra altyapı, sağlık ve eğitim yatırımları da dikkat çekiyor. Şirketin bugüne kadar gerçekleştirdiği en büyük proje ise Aşkabat Uluslararası Havalimanı. Geçtiğimiz yıl açılan havaalanı, yılda 14 milyon yerli ve yabancı yolcuyu IATA Class A hizmet standartlarında ağırlama ve 200 bin ton kargo kapasitesine sahip, 266 farklı fonksiyona sahip dev bir havalimanı kompleksinden oluşuyor. Şirketin yine Aşkabat’ta inşa ettiği Olimpiyat Kompleksi de büyük projeleri arasında yer alıyor. Polimeks Yönetim Kurulu Başkanı Erol Tabanca, önümüzdeki döneme ilişkin olarak, “Polimeks olarak hedefimiz, dünyada ekonomik büyümenin düşük seyredeceği öngörülen önümüzdeki yıllar içinde, iş yaptığımız coğrafyalarda mevcudiyetimizi en iyi şekilde devam ettirip sürdürülebilir bir büyüklükte kalmak” diyor.

Anadolu Efes Biracılık ise 5,4 milyar TL yurtdışı cirosu ve 27 üretim noktasıyla iki listede de ikinci sırada yer alıyor. Şirket, portföyünde bulunan bira ve meşrubat markalarıyla 670 milyonu aşkın bir nüfusa hizmet ediyor. Bira satışının üçte ikisinden fazlasını yurtdışında gerçekleştiren Anadolu Efes, satış hacminde Avrupa’nın en büyük altıncı, dünyanın en büyük 12’nci bira şirketi. Şirket oynak piyasalarda uzun yıllardır faaliyet göstermesinin getirdiği deneyim nedeniyle risklerini yönetme konusunda oldukça başarılı. Özellikle emtia fiyatlarındaki dalgalanmaları azaltmak için uzun dönemli tedarikçi sözleşmeleri yapan şirket için önemli risklerden biri de faaliyet gösterdiği ülkelerdeki ekonomik istikrarsızlığın satışlarını etkilemesi.
 
EN BÜYÜKLER LİSTESİNDE İLK SIRADA
Listemizde 2,4 milyar TL yurtdışı cirosu ile üçüncü sırada yer alan TAV İnşaat’ın İstanbul Atatürk Havalimanı’yla çıktığı yolda bugüne kadar üstlendiği projelerin kontrat bedeli 19 milyar dolara ulaştı. ENR dergisi tarafından açıklanan dünyanın en büyük 250 inşaat firması listesinde havalimanı kategorisinde 2014, 2015 ve 2016 yıllarında ilk sırada yer alan şirket son iki yıl içinde Suudi Arabistan’da devam eden projelerin çoğunu tamamladı. Medine Prens Muhammed Bin Abdulaziz Havalimanı, Medine havalimanında yer alan Suudi Havayolları’na ait catering tesisi ve otel bu projeler arasında yer alıyor. Şirket yine son iki yılda tamamladığı projelerin yanı sıra yeni havalimanı ve akıllı bina projeleriyle ilgili sözleşmeler de imzaladı. 2015 yılında Aéroports de Paris Grubu’nun Charles De Gaulle Havalimanı’nda yapılacak genel merkez inşaatını çok çekişmeli geçen bir ihale süreci sonrasında kazandı. Bu proje, şirketin ortağı ADP’ye ait olmasının yanı sıra Avrupa Birliği’ndeki ilk inşaat projesi olması açısından da TAV İnşaat için önem taşıyor.

TAV İnşaat Genel Müdürü Ümit Kazak, Abu Dabi’de şehrin en büyük genişleme hamlelerinden biri olan Abu Dabi Midfield Terminal Kompleksi inşaatına ortakları Arabtec ve CCC ile birlikte devam ettikleri bilgisini verirken, şunları söylüyor: “3 milyar doların üzerinde kontrat bedeline sahip proje tamamlandığında bölgenin en büyük ve en prestijli terminal binalarından biri olacak. Ayrıca devam eden diğer projelerimiz arasında Bahreyn ve Tiflis Havalimanı yeni terminallerine ek olarak, Cidde Havalimanı SAEI uçak bakım hangarları, Umman’da Maskat Havalimanı pist ve altyapı inşaatları bulunuyor.” 2017 yılında havalimanı ve ilgili projelerin yanında yüksek katlı bina projelere devam edeceklerini belirten Kazak, “TAV-Sera Ortak Girişimi olarak sürdüğümüz İstanbul’un en prestijli karma yapılarından Emaar Square projesi, Dubai’de Damac Towers by Paramount Kuleleri ve Paris’te ADP Genel Müdürlük binası bu projeler arasında yer alıyor” diyor.
 
YERİNDE YÖNETİME GEÇİYOR
Yurtdışı cirosuna göre sıralamada dördüncü sıraya yerleşen Hayat Kimya ise “global yenilik üssü” olarak nitelediği ve 100 milyon TL’ye yakın yatırım yaptığı Türkiye’deki Ar-Ge merkezinden dünyaya know-how ihraç ediyor. Şirket 2015 yılında Rusya ve Nijerya gibi farklı coğrafyalarda yeni tesisler açtı. Hayat Kimya Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Koordinatör Orhan İdil, orta vadede yıllık Ar-Ge harcamalarını ikiye katlayarak, globalleşme vizyonunda mesafe kat ettiklerini söylüyor. Rusya’da 200 milyon dolar yatırımla 650 kişiye istihdam sağlayan şirket, Papia ve Familia markalarını Rus tüketicilerle buluşturdu. Şu anda Rusya’da tuvalet kağıdı pazarının ikincisi konumunda olan Hayat Kimya, üretim kapasitesiyle Ortadoğu, Balkanlar ve Doğu Avrupa’nın en büyük temizlik kağıdı üreticisi. Şirket, Nijerya pazarına ilk girişini gerçekleştirdiği Molfix bebek bezi markasıyla da 1,5 yılda yüzde 15 pazar payına ulaşmış. Afrika ve Asya’da yatırımlar yaptıklarını belirten İdil, “Yeni yatırım yaptığımız ülkelerdeki konumumuzu 2017 yılında daha da güçlendireceğiz. Bulunduğumuz coğrafyalara diğer kategorilerimizi de taşıyacağız. Özellikle Nijerya’da yatırımlarımıza devam ederek büyümeye ve global arenada rekabet eden bir Türk şirketi olmaya devam edeceğiz” diyor. Şirket ayrıca, Ortadoğu, Asya ve Güney Afrika’da altı yeni ofis yatırımıyla ihracatı geliştirmeyi planlıyor. Orhan İdil, şöyle anlatıyor: “Bu ofislerle Azerbaycan, Kazakistan, Irak, Gana, Kenya, Bangladeş ve çevresindeki toplamda 20’ye yakın ülkeyi yöneteceğiz. Böylece globalleşmemizin bir parçası olarak, merkezi yönetimden yerinde yönetime geçiş yapmış olacağız.”
 
AZERBAYCAN VE ORTADOĞU’YA ODAKLANDI
Yurtdışı cirosuna göre sıralamada 1,7 milyar TL ile beşinci sıraya yerleşen Tekfen İnşaat ise Türk müteahhitlik sektörünün dünya çapındaki başarılı temsilcilerinden biri. Bugüne kadar 20 farklı ülkede petrol, gaz, petrokimya tesislerinin yanı sıra enerji santralleri, otoyollar, metro, demiryolu ve altyapı projelerinin yanı sıra spor kompleksleri de gerçekleştirdi. Şirketin son dönemdeki yurtdışı projelerinde Hazar bölgesinde Azerbaycan’a, Ortadoğu’da ise Katar ve Suudi Arabistan’a odaklandığı görülüyor.

Tekfen İnşaat Genel Müdürü Levent Kafkaslı, şirket olarak sadece ilgi alanlarındaki inşaat projelerini değil, özellik arz eden (FIFA standartlarında stadyum, özgün mimariye sahip yüksek binalar, içinden geçen akışkan dikkate alındığında dünyanın en büyük çaplı boru hattı gibi) projeler de inşa ettiklerini söylüyor. Önümüzdeki dönemde öncelikle mevcut çalıştıkları bölgelerde sürdürülebilirlik hedeflediklerini belirten Kafkaslı, “Hızla artan tüketime bağlı olarak oluşan ve çevre için risk oluşturan, evsel ve endüstriyel atıkların geri dönüşümü ve değerlendirilmesi, endüstriyel proses atık suların arıtılması ve geri kullanılması ve tüm bu alanlarda enerji verimliliği yüksek projeler geliştirmek de hedeflerimiz arasında” diyor.

Şirket ayrıca, yenilenebilir enerji konusunda da yeni hedefler belirlemiş. Bu konuda Levent Kafkaslı, “Gelecekte düşük karbon emisyonlu, temiz ve yenilenebilir kaynakların dünyadaki enerji üretimine liderlik edeceğini öngörüyor; faaliyet gösterdiğimiz diğer alanlarda olduğu gibi bu sektörde de önemli bir oyuncu olarak yer almayı hedefliyoruz. Bu amaçla, yenilenebilir enerji alanında yerel ve uluslararası piyasalarda yatırımcı sıfatıyla faaliyet göstermeyi planlıyoruz” diyor. Tekfen İnşaat, yurtiçinde de önümüzdeki 10 yıl içinde planlanan hızlı tren, otoyol, köprü, havaalanı ve liman projeleriyle de ilgileniyor. Kafkaslı, yakın coğrafyada hakim olan siyasi ve toplumsal belirsizliklerin giderilmesiyle bölge ülkelerinde su ve enerji altyapılarının yeniden yapımı ve yenilenmesi projelerinde de yer almak istediklerini kaydediyor.
 
ENKA PROJE SAYISIYLA FARK ATTI
Taahhüt firmalarının yurtdışındaki proje sayılarına göre hazırladığımız listede ise 21 projeyle Enka’nın diğer firmalara fark attığı görülüyor. Türkiye’nin köklü inşaat şirketlerinden Enka, petrokimya tesisleri ve boru hatları inşaatları, elektrik santralleri, bina projeleri ve otoyol, köprü gibi altyapı projeleriyle de adından söz ettiriyor. Bilindiği gibi son iki-üç yıldır özellikle gelişmekte olan ülkelerde büyüme hızının yavaşlaması global büyümeyi de düşürüyor. Son yıllarda petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki düşüş ekonomileri de etkiliyor. Bu gelişmeler özellikle inşaat ve mühendislik şirketlerini de etkiliyor. Rusya ile yaşanan gelişmeler de özellikle bu bölgede iş yapan şirketlerin işlerini yavaşlattı. Enka, 2015 yılında Irak’ta Exxon Mobil’in Basra’daki yatırımına ait ilk petrol işleme tesisi, Kazakistan’da Tengiz ve Kaşagan’da altyapı işleri ve Rusya’da Enka TC’nin Kashirskaya Alışveriş Merkezi inşası gibi yeni işler aldı. Şirket, önümüzdeki dönemde de odaklandığı sektörlerde büyümeye devam etmeyi planlıyor.

Altyapı ve üst yapı tesislerinin elektromekanik taahhüt hizmetlerini gerçekleştiren AE Arma Elektropanç ise 20 projeyle ikinci sırada yer alıyor. Şirket, Rusya, Dubai, Katar, Lübnan, İngiltere, Birleşik Arap Emirlikleri, Azerbaycan ve Kuzey Kıbrıs’ta faaliyet gösteriyor. Güney ve Güneybatı Asya’da yeni pazarlara açılmayı planlayan şirket, Sahra Altı Afrika ülkelerinde de yeni projeler almayı hedefliyor. Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Kızılhan, küresel marka olma yolundaki hedeflerine koşmaya hazır olduklarını söylüyor. 
 
SERVİS YAYGINLIĞINDA THY
115 ülkede ofisi bulunan Türk Hava Yolları ise “hizmet verilen ülke sayısı” listesinde ilk sıraya yerleşti. Son 10 yılda hızlı büyüyerek dünyada da dikkatleri üzerine çeken Türk Hava Yolları, altı kez Avrupa’nın en iyi havayolu seçildi. Yurtdışında gerçekleştirdiği sponsorluklarla da adından söz ettiren şirket, Türkiye’nin global markaları arasında yıldızını parlatıyor. Ancak, son dönemde terör saldırıları ve 15 Temmuz darbe girişiminin de etkisiyle turizm sektörünün yavaşlaması Türk Hava Yolları’nı da etkiledi. Filosundaki 30 uçağı parka çeken şirket, geçtiğimiz günlerde dokuzunu tekrar uçurmaya başladı. Ekonomideki toparlanma ve turizm sektörünün yaz sezonuyla birlikte canlanması THY’ye de yarayacaktır. Geçtiğimiz günlerde trafik sonuçlarını açıklayan şirket, Ocak 2016 döneminde 4,7 milyon olan toplam yolcu sayısının 2017 ocak döneminde yüzde 12 düşüşle 4,1 milyon olduğunu açıkladı. Yolcu sayısındaki düşüş iç hatlarda yüzde 5,1, dış hatlarda ise yüzde 17 oranında bulunuyor. 2016’nın ocak ayında uçulan toplam şehir sayısı 284 iken 2017’nin ocak döneminde 296’ya yükselmiş.
 
ÜRETİM NOKTASINDA PLADIS
Üretim noktası sayısına göre listemizde ise Pladis, 34 nokta sayısıyla ilk sırada bulunuyor. Bundan 10 yıl önce dünya devi Godiva’yı satın alan Ülker grubu yurtdışı yatırımlarına devam ediyor. Grup, üç yıl önce yine İngiliz devi United Biscuits’i alarak dünyanın üçüncü büyük bisküvi şirketi haline gelmişti. Geçtiğimiz yıl atıştırmalık işlerini Pladis çatısı altında birleştirerek, Candy Industry tarafından her yıl yayımlanan dünyanın en büyük 100 çikolata ve şekerleme şirketi arasında ilk 10’a giren tek Türk şirketi oldu. Yıldız Holding, 2015 yılı listesinde 2 milyar dolarlık net satışlarıyla 15’inci sırada, geçen yıl da 2 milyar 144 milyon dolarlık satışlarıyla 12’nci sırada yer almıştı. Bu yıl ise Pladis yapılanmasıyla beş sıra birden yükselerek yedinci sıraya yerleşti. 13 ülkede 34 fabrikasıyla faaliyet gösteren Pladis’in son yıllardaki faaliyetleriyle küresel lider şirketler arasındaki yerini sağlamlaştırdığı görülüyor.
 
TAV GRUBU DÖRT ŞİRKETLE YER ALDI
Yurtdışı cirosuna göre hazırlanan listede TAV grubu TAV İnşaat, BTA, ATÜ Duty Free ve Havaş ile yer aldı. Bu şirketlerden ATÜ Duty Free, geçtiğimiz iki yıl içinde Umman’da Salalah Havalimanı, Suudi Arabistan’da Medine Prens Mohammad Bin Abdulaziz Havalimanı ve ABD Houston’da George Bush Havalimanı’nda faaliyet gösterdi. Geçen yıl Üsküp Alexander the Great Havalimanı’nda bulunan ana mağazasını yenileyen şirket, Riga Havalimanı genişleme projesinin tamamlanması ile beraber Ekim 2016 itibariyle bu bölüme “Bus Gate” ve “Red Head” konseptleri ile iki yeni mağaza ekledi.

Tiflis Uluslararası Havalima­nı’ndaki mağazayı da genişletmeyi planladıklarını belirten ATÜ Duty Free Genel Müdürü Ersan Arcan, “Süregelen projelerimiz arasında Suudi Arabistan’da Medine Havalimanı -gidiş- ana mağaza, Letonya Riga Havalimanı’nda Toys & Bestseller Shop mağaza yapımı ve Tunus Monastır Havalimanı -gidiş- ana mağaza yenileme projeleri var” diyor.

Türkiye’de 26 havalimanındaki operasyonlarının yanı sıra yurtdışın­da Letonya, Almanya ve Suudi Arabistan’da da beş havalimanında yer hizmetleri faaliyetlerini sürdüren Havaş, son iki yılda yurtdışındaki havayolu işbirliklerini geliştirerek faaliyet alanını genişletti. Havaş Genel Müdürü Kürşad Koçak da, “Bu yıl son dönemde turizm ve bağlı olarak havacılık sektöründe yaşanan büyümedeki ivme kaybına rağ­men hem yurtiçinde hem de yurtdışında gelişmekte olan yeni pazar­larda fırsatları değerlendirmeye ve daha fazla havayolu işbirlikleriyle hizmet ağımızı genişletmeye odaklandık” diyor.

Şu an sekiz ülkede 16 havalimanında 300’ü aşan noktada hizmet veren BTA’nın İcra Kurulu Başkanı Sadettin Cesur ise, yolcu beklenti­lerine uygun konseptler geliştirdiklerini söylüyor. Bu yıl Hırvatistan’da Zagreb ve Umman’da Maskat havalimanında operasyonlara başla­yacaklarını kaydeden Cesur, dünyada havalimanı yiyecek ve içecek operasyonları fırsatlarını takip ettiklerini ifade ediyor.
 
METODOLOJİ
Çalışmada yer alan ana listede, firmalar yurtdışı satış hacimlerine göre sıralanmıştır. Alt listelerde taahhüt firmaları yurtdışı proje sayısına, ulaştırma ve lojistik firmaları yurtdışında hizmet verilen ülke sayısına, üretim firmaları da yurtdışı üretim noktası sayısına göre sıralanmıştır. Finansal kurumlar çalışmanın kapsamına dahil edilmemiştir. Yerli sermayesi çoğunlukta olan ve yerli markaları bulunan şirketler dikkate alınmıştır. Çalışmada, CRIF ve D&B veri tabanlarının yanı sıra çeşitli kaynaklarda yer alan bilgilere başvurularak global şirket özelliği taşıyan şirketler belirlenmiştir. Belirlenen şirketlere direkt olarak ulaşılmıştır. Çalışmada kullanılan veriler, öncelikle şirketlerin kendilerinden temin edilmiş, ayrıca kamuoyuna açıklanmış kaynaklardan da faydalanılmıştır.
 
YURTDIŞI CİROSUNA GÖRE TÜRKİYE’NİN KÜRESEL ŞİRKETLERİ
Sıra      Şirket  Yurtdışı cirosu (2015, TL)
1          POLİMEKS İNŞAAT           8.665.289.050
2          ANADOLU EFES BİRACILIK      5.368.536.000
3          TAV İNŞAAT           2.362.185.893
4          HAYAT KİMYA      1.976.832.009
5          TEKFEN İNŞAAT    1.666.433.000
6          ÇALIK ENERJİ        1.479.548.358
7          MAPA İNŞAAT        1.451.496.983
8          TURKCELL  1.100.000.000
9          SEMBOL İNŞAAT   1.073.794.123
10        KORDSA GLOBAL 1.065.813.950
11        YÜKSEL İNŞAAT   1.024.658.228
12        KASTAMONU ENTEGRE  996.006.000
13        STFA DENİZ İNŞAAT        683.024.069
14        NETLOG LOJİSTİK 515.782.594
15        SARKUYSAN          499.364.989
16        AE ARMA ELEKTROPANÇ          373.213.605
17        AKSA JENERATÖR            367.902.508
18        STFA İNŞAAT          289.619.328
19        A.T.Ü. TURİZM İŞLETMECİLİĞİ 261.328.115
20        EKOL LOJİSTİK      244.681.639
21        ALTINKILIÇLAR    189.449.647
22        OTOKAR       178.490.665
23        DEFACTO     161.350.606
24        NOKSEL ÇELİK BORU     126.649.627
25        ASELSAN     119.217.559
26        ZORLUTEKS            115.726.941
27        ÇAK TEKSTİL         111.104.199
28        CESUR AMBALAJ  109.742.567
29        GÜLERMAK AĞIR SANAYİ        93.338.277
30        HAVAŞ         48.277.763
31        ARMA FİLTRE SİSTEMLERİ       42.480.816
32        HÜRRİYET GAZETECİLİK          36.798.778
33        NORM CİVATA       34.340.135
34        BTA    32.881.369
35        CEHA BÜRO MOBİLYALARI     23.179.776
36        DYO BOYA FABRİKALARI        13.312.326
37        SAMET KALIP VE MADENİ EŞYA        13.041.402
38        SÜTAŞ           11.760.842
39        PENTİ GİYİM          9.017.288
40        YÜKSEL PROJE      8.568.000
 
TAAHHÜT FİRMALARININ YURTDIŞINDAKİ PROJE SAYISI

 
ULAŞTIRMA VE LOJİSTİK FİRMALARI İÇİN YURTDIŞINA HİZMET VERİLEN ÜLKE SAYISI

 
ÜRETİM FİRMALARI İÇİN YURTDIŞI ÜRETİM NOKTASI SAYISI