Türkiye’de 92 yıllık geçmişe sahip Cumhuriyet altını, tarihi itibarıyla Türkiye Cumhuriyeti kağıt paralarını geride bırakırken, vatandaşların yatırım ve özel günlerde takı amaçlı tercihlerinde ilk sıralardaki yerini de bugüne kadar korumayı başardı.
29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte artık eski kalıplar ile sikke basımı mümkün olmadığından Cumhuriyet dönemi altın sikke (meskük) basımı için mevzuat düzenleme çalışmalarına başlandı.
İlk altın sikke basımı ise 1925 yılında dönemin maliye vekili, milletvekilleri, askeri ve mülki erkanın katıldığı bir törenle Topkapı Sarayı avlusunda yer alan Darphane’de gerçekleştirildi. İlk olarak basılan 5 liralık altın sikke, Atatürk’e sunulmak üzere dönemin Maliye Vekili Abdülhalik Renda’ya teslim edildi.
Meskük beş liralık altının ön yüzünde Arap alfabesiyle “Türkiye Cumhuriyeti 1341”, arka yüzünde ise “Ankara 23 Nisan 1336″ yazısı bulunuyor. Meskük Cumhuriyet altınının ise bir yüzünde ”Türkiye Cumhuriyeti 1923”, Cumhuriyet’in hangi yılında basıldığını gösteren tarih ve diğer yüzünde ise ortada Atatürk’ün başının yandan görünüşü ile ”Hakimiyet Milletindir” ve resmin altında ”Ankara” ibareleri bulunuyor.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasına mahsus Ekim 1925’te basılan ilk Cumhuriyet beş liralık altın, bugünkü standardına ise 1951’de kavuştu. İlk ziynet 5 liralık altın ise 1927’de basılmıştı. İlk Atatürk resimli meskükler 1944’e, ilk Atatürk resimli ziynetler ise 1938’e ait.
1951 tarihli TBMM kararı çerçevesinde sadece Darphane tarafından üretilen Cumhuriyet altınları; 24 ayar standart külçe altının döküm, hadde, doğrama, tolerans, tav, baskı, kenar tırtıl, kalite kontrol gibi çok güvenlikli ve hassas işlemlerden geçirilerek sikke ve ziynet olmak üzere iki grupta, 10 farklı çap ve ağırlıkta, 22 ayar olarak üretiliyor.
Meskük altın, üzerinde Atatürk kabartması olduğu için “Ata lira” olarak anılırken, inceltilmiş şekilde basılan ziynet altın ise genelde takı olarak alınıyor.
“10 çeşit altına verdiğimiz isim; Cumhuriyet altını”
Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Sadettin Parmaksız, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ilk Cumhuriyet altını basımının 1925 yılında yapıldığını anımsatarak, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması üzerine eski kalıplarla altın basımına imkan olmadığı için yeni kalıpların yapılması ve yeni altınların basılmasıyla ilgili yasal düzenleme çalışmalarına başlandığını anlattı.
Parmaksız, Cumhuriyet altınının; tam, yarım, çeyrek, iki buçukluk ve beşlik grubundan oluştuğunu dile getirerek, şunları kaydetti:
“Meskük ve ziynet grubundaki 10 çeşit altına verdiğimiz isim; Cumhuriyet altınıdır. Ziynet yani süs grubu, piyasada ince grup diye tabir edilir. Genellikle süs, takı amaçlı düğün ve nişanlarda kullanılır. Meskük yani sikke grubu ise piyasada Ata lira, kalın diye tabir edilir ama tamamı Cumhuriyet altınıdır. Bu iki grup arasında ayar olarak fark yok. İkisi de 22 ayar. Ağırlık itibarıyla her ikisinin de tam, yarım, çeyrek, iki buçukluk ve beşliki var. Görsel olarak bakıldığında ziynet altınlar daha ince, geniş çaplı ve tırtılı eğik. “
